در حالی که طرح «بنزین سهنرخی» با انتقادات فراوان و تکذیبهای مکرر مواجه شده است، حالا وزیر نفت از تعویق اجرای آن در تاریخ ۱۵ آذرماه ۱۴۰۴ خبر داده است. این تصمیم، بهجای اینکه نشاندهنده اصلاح یک سیاست اشتباه باشد، عملاً خرید زمان برای اجرای طرحی است که بدون زیرساختهای حمایتی، ممکن است به ضربه نهایی به معیشت طبقه متوسط و دهکهای پایین درآمدی تبدیل شود.
طرح سهنرخی؛ افزایش فشار بر اقشار ضعیف
براساس اطلاعات منتشر شده، طرح جدید دولت شامل سه نرخ مختلف برای بنزین است:
- نرخ اول: ۶۰ لیتر سهمیهای با قیمت ۱۵۰۰ تومان
- نرخ دوم: بنزین نیمه آزاد با قیمت ۳۰۰۰ تومان
- نرخ سوم: بنزین مازاد با قیمت ۵۰۰۰ تومان
در این طرح همچنین مالکان چند خودرو به استفاده از نرخ سوم موظف خواهند بود، که این میتواند فشار زیادی به طبقه متوسط وارد کند. علاوه بر این، تغییرات در قیمت کارتهای اضطراری و شناور شدن نرخها نیز به معنای افزایش مستمر قیمت سوخت است که آثار منفی زیادی در پی خواهد داشت.
چرا این طرح محکوم به شکست است؟
- تورم انتظاری: افزایش قیمت بنزین بهطور غیرمستقیم بر تمام بخشهای اقتصادی تأثیر خواهد گذاشت و انتظار میرود که قیمتها در تمام بازارها افزایش یابد. این شوک قیمتی میتواند نارضایتیهای اجتماعی و اقتصادی شدیدی ایجاد کند.
- تأثیر مستقیم بر طبقه متوسط و ضعیف: طرح سهنرخی هدف اصلی خود را طبقه متوسط و خانوارهای پرجمعیت قرار داده است که برایشان خودرو وسیلهای ضروری برای زندگی است. هزینههای بالای بنزین برای این قشر، فشار اقتصادی شدیدی وارد میکند.
- شناورسازی قیمتها و بدهیسازی پنهان: با شناور شدن نرخ کارتهای اضطراری، دولت بهطور غیررسمی میتواند قیمتها را به صورت مستمر افزایش دهد و این موضوع به شدت به هزینههای عمومی افزوده و مردم را تحت فشار قرار میدهد.
- آلودگی و ناکارآمدی ساختاری: بدون توسعه زیرساختهای حملونقل عمومی و نوسازی ناوگان فرسوده، این طرح نمیتواند به کاهش مصرف سوخت و آلودگی هوا منجر شود. در نهایت، فقط پول از جیب مردم به خزانه دولت منتقل خواهد شد.
ریسکهای پنهان و بحران اجتماعی
تکذیبهای مکرر در خصوص تاریخ اجرای این طرح، باعث افزایش بیاعتمادی عمومی شده و موجب تشدید نارضایتیها در جامعه خواهد شد. این بیاعتمادی میتواند به بحرانهای اجتماعی و اعتراضات عمومی منجر شود که با توجه به شرایط اقتصادی فعلی، ممکن است اثرات خطرناکی به همراه داشته باشد.
جمع بندی از دیدگاه چپ چین
طرح بنزین سهنرخی بهدلیل عدم وجود زیرساختهای مناسب و عدم تحقق پیشنیازهای آن، نه تنها یک طرح ناکارآمد است، بلکه احتمالاً به افزایش فقر و رکود تورمی منجر خواهد شد. دولت باید بهجای تمرکز بر اقدامات قیمتی، به اصلاحات غیرقیمتی و نوسازی زیرساختها پرداخته و از ایجاد شوکهای اقتصادی جدید پرهیز کند.
