در حالی که بازار خودرو ایران با چالشهای ارزی و کمبود عرضه دستوپنجه نرم میکند، دولت در بخشنامهای تازه (مصوب اردیبهشت ۱۴۰۴ و ابلاغشده در آبان)، راه را برای واردات مستقیم توسط ایرانیان مقیم خارج هموار کرده است. این طرح، که تا پایان سال ۱۴۰۴ (۲۹ اسفند) اعتبار دارد، نه تنها به مهاجران اجازه میدهد خودروهای نو یا کارکرده مدل ۲۰۲۰ تا ۲۰۲۵ وارد کنند، بلکه بدون نیاز به انتقال ارز از داخل کشور، از منابع خارجی استفاده میکند. بر اساس آمار گمرک، در نیمه اول ۱۴۰۳ بیش از ۲۲ هزار دستگاه خودرو به ارزش ۴۳۸ میلیون دلار وارد شده؛ این بخشنامه میتواند حجم واردات را تا ۱۰ هزار دستگاه افزایش دهد و بازار را از تنوع بیشتری برخوردار کند – هرچند تعرفههای سنگین برای مدلهای لوکس، مانعی جدی است.
شرایط واجد شرایط: از سن تا حضور فیزیکی
متقاضیان باید ایرانیتبار با تابعیت ایرانی باشند و حداقل ۱۸ سال سن داشته باشند. کارت اقامت معتبر (دائم یا موقت) الزامی است که تا پیش از ۲۱ خرداد ۱۴۰۴ دریافت شده باشد. علاوه بر این، حضور فیزیکی حداقل ۱۸ روز در کشور محل اقامت طی سال ۱۴۰۴ (تأییدشده توسط سامانه وزارت امور خارجه) شرط کلیدی است. مأموران ثابت دستگاههای لشگری و کشوری در مأموریت خارجی نیز مشمول هستند، اما هر فرد تنها یک دستگاه خودرو میتواند وارد کند.
نقطه عطف بخشنامه، ۲۱ خرداد ۱۴۰۴ است: پیش از این تاریخ، هیچ محدودیتی برای حجم موتور یا منشأ ارز وجود ندارد (حتی از منابع دیگران). پس از آن، واردات فقط با ارز حساب بانکی شخصی متقاضی در خارج مجاز است – اقدامی برای کنترل خروج ارز. مدارک مورد نیاز شامل پاسپورت معتبر، کارت اقامت، شناسنامه، کارت ملی، اطلاعات تماس و اسناد خرید/منشأ خارجی خودرو است.
محدودیتهای فنی: مدل، کارکرد و ممنوعیتها
واردات محدود به خودروهای سواری نو یا کارکرده مدل ۲۰۲۰-۲۰۲۵ (حداکثر ۵ سال ساخت) است. برای کارکردهها، کارکرد حداکثر ۱۰۰ هزار کیلومتر مجاز است. ممنوعیتها شامل:
- خودروهای دیزلی، راستفرمان و آمریکایی.
- مدلهای “سوپرلاکچری” (مانند بنتلی یا لامبورگینی) با محدودیتهای اضافی.
- عدم نیاز به خدمات پس از فروش برای مدلهای خاص، اما الزام نمایندگی برای برخی برندها.
فرصت ویژه پیش از ۲۱ خرداد: واردات خودروهای بالای ۲۵۰۰ سیسی بدون محدودیت حجم، اما تعرفههای ۱۵۵-۱۹۰ درصدی هزینه را به شدت افزایش میدهد – مثلاً برای یک BMW X5، بیش از ۱۰۰ هزار دلار تعرفه!
ساختار تعرفهها: از برقی ارزان تا بنزینی گران
تعرفهها بر اساس نوع و حجم موتور تعیین شده و هدف، تشویق خودروهای سبز است. جدول زیر خلاصهای از آن را نشان میدهد:
| نوع خودرو | حجم موتور (سیسی) | تعرفه (%) |
|---|---|---|
| برقی | – | ۴ |
| هیبریدی | – | ۱۵ |
| بنزینی | تا ۱۵۰۰ | ۲۰ |
| بنزینی | ۱۵۰۰-۲۰۰۰ | ۴۰ |
| بنزینی | ۲۰۰۰-۲۵۰۰ | ۱۵۵ |
| بنزینی | ۲۵۰۰-۳۰۰۰ | ۱۸۰ |
| بنزینی | بیش از ۳۰۰۰ | ۱۹۰ |
منبع: وزارت صمت و گمرک ایران. این تعرفهها، واردات برقیها را جذاب (هزینه نهایی حدود ۳۰-۴۰ هزار دلار برای مدلهای متوسط) و لوکسها را بازدارنده میکند.
فرآیند اجرایی: دو مرحلهای و بدون محدودیت مالکیت
فرآیند در دو گام:
- ثبت سفارش در سامانه میخک (برای تأیید اقامت و مدارک).
- ثبت در سامانه جامع تجارت (برای پرداخت تعرفه و ترخیص).
پس از ترخیص و شمارهگذاری، هیچ محدودیتی برای انتقال مالکیت وجود ندارد – واردکننده میتواند خودرو را به هر فرد دیگری (حتی داخل کشور) واگذار کند، که این امر بازار دستدوم را داغ میکند. کل فرآیند حدود ۲-۳ ماه طول میکشد، و مهلت نهایی ترخیص ۲۹ اسفند ۱۴۰۴ است.
تحلیل: فرصتی برای بازار یا چالش ارزی؟
این بخشنامه، پاسخی به تقاضای سرکوبشده مهاجران (حدود ۵ میلیون ایرانی خارجنشین) است و میتواند تنوع بازار را افزایش دهد – به ویژه با تمرکز بر برقی و هیبریدی، که با اهداف زیستمحیطی همخوانی دارد. اما کارشناسان هشدار میدهند: تعرفههای بالا برای بنزینیها (تا ۱۹۰%) واردات لوکس را محدود به ثروتمندان میکند، و بدون نظارت دقیق، ریسک سوءاستفاده (مانند واردات صوری) وجود دارد. در مقایسه با ۱۴۰۳ (۲ میلیارد یورو تخصیص ارزی)، این طرح بدون بار ارزی مستقیم است و میتواند درآمد گمرکی را تا ۵۰۰ میلیون دلار افزایش دهد.
در نهایت، سال ۱۴۰۴ میتواند “سال خودروهای وارداتی مهاجران” باشد؛ فرصتی برای دسترسی به مدلهای مدرن بدون صفهای طولانی. برای ثبتنام، به سامانههای میخک و جامع تجارت مراجعه کنید و مدارک را آماده نگه دارید. آیا این طرح بازار را نجات میدهد یا فقط لوکسها را؟ نظراتتان را بنویسید!
