با افزایش نجومی قیمت برنج وارداتی در بازار ایران، احد آزادیخواه، عضو کمیسیون کشاورزی، آب، منابع طبیعی و محیط زیست مجلس، در تاریخ ۲۰ آبان ۱۴۰۴ هشدار داد که برخی واردکنندگان با سوءاستفاده از ارز یارانهای (۲۸۵۰۰ تومانی)، برنج را به قیمتهای آزاد و غیرواقعی (تا ۲۵۰ هزار تومان به ازای هر کیلو) عرضه میکنند. این موضوع فشار سنگینی بر معیشت مردم وارد کرده و مجلس خواستار نظارت دقیقتر نهادهای مسئول برای جلوگیری از این تخلفات شده است. در ادامه، جزئیات این هشدار و پیامدهای آن را بررسی میکنیم.
هشدار مجلس: سوءاستفاده واردکنندگان از ارز یارانهای
آزادیخواه در گفتوگو با خبرگزاری خانه ملت تأکید کرد: «معیار ما در کالاهای اساسی، نوع ارزی است که برای واردات تخصیص مییابد. اگر برنج با ارز یارانهای وارد شده، باید با همان نرخ مصوب به دست مصرفکننده برسد.» او افزود: «تکانههای اقتصادی نباید بر توزیع کالاهای یارانهای تأثیر بگذارد، زیرا قیمت این کالاها از پیش تعیینشده است. اما متأسفانه برخی واردکنندگان برنج مرتکب سوءاستفاده آشکار شدهاند.»
طبق گزارشها، برنج وارداتی (مانند برنج پاکستانی) که با ارز ترجیحی وارد میشود، باید با قیمتی بین ۳۸ تا ۵۰ هزار تومان به ازای هر کیلو عرضه شود. اما قیمتها در بازار به ۱۶۰ تا ۲۰۰ هزار تومان و حتی در برخی موارد ۲۵۰ هزار تومان رسیده است. این اختلاف قیمت، سودهای کلانی برای واردکنندگان ایجاد کرده است. برای مثال، غلامرضا نوریقزلجه، وزیر جهاد کشاورزی، در ۱۲ آبان ۱۴۰۴ اعلام کرد که یک واردکننده خاص در یک دوره، ۲۵۰ میلیون دلار سود خالص از این روش به دست آورده است.
چرا برنج وارداتی گران شده است؟
عوامل متعددی در گرانی برنج وارداتی نقش دارند:
- تأخیر در تخصیص ارز:حمیدرضا اسکندری، رئیس انجمن واردکنندگان برنج ایران، در نامهای به سازمان بازرسی کل کشور در ۱۲ آبان ۱۴۰۴، بانک مرکزی را مقصر اصلی نابسامانی بازار دانست. او گفت که تأخیر ۱۰ ماهه در تخصیص ارز، چرخه واردات را مختل کرده و هزینههای اضافی مانند دموراژ و انبارداری به واردکنندگان تحمیل شده است.
- سیاستهای نادرست وزارت جهاد کشاورزی: تصمیم دولت در اردیبهشت ۱۴۰۴ برای ممنوعیت موقت واردات و تعیین سقف ارزی ۹۰۰ یورو به ازای هر تن، حجم برنج وارداتی را کاهش داد و بازار را با کمبود مواجه کرد.
- سوءاستفاده و رانت: برخی واردکنندگان با دریافت ارز یارانهای، برنج را در سامانه بازارگاه عرضه نمیکنند و با روشهایی مانند خرید صوری یا فاکتورهای غیررسمی، آن را به قیمت آزاد میفروشند.
- ضعف نظارت:خداییان، رئیس سازمان بازرسی کل کشور، در ۱۳ آبان ۱۴۰۴ اعلام کرد که عدم نظارت کافی بر سامانه بازارگاه و ثبت سفارشها، به خالیفروشی و تخلفات منجر شده است.
اقدامات پیشنهادی مجلس و دولت
- نظارت دقیقتر: آزادیخواه از وزارت جهاد کشاورزی و شرکت بازرگانی دولتی ایران (GTC) خواست نظارت بر توزیع برنج را تقویت کنند تا واردکنندگان نتوانند برنج یارانهای را با قیمت آزاد بفروشند.
- برخورد قانونی:سازمان تعزیرات حکومتی اعلام کرده که گشتهای مشترک نظارتی برای بررسی انبارها و توزیع برنج تشکیل شده و با متخلفان به اتهام اخلال در نظام اقتصادی برخورد خواهد شد.
- اصلاح سیاستهای ارزی: کارشناسان پیشنهاد میکنند دولت ارز ترجیحی را به ارز تجاری تبدیل کند تا هزینههای سربار حذف شود و واردکنندگان بتوانند با قیمت واقعی وارد بازار شوند.
- شفافیت: انتشار عمومی فهرست واردکنندگان و میزان ارز دریافتی میتواند فشار اجتماعی برای جلوگیری از رانت ایجاد کند.
تأثیر گرانی بر معیشت مردم
گرانی برنج، بهویژه برنج وارداتی که برای دهکهای کمدرآمد کالایی حیاتی است، فشار زیادی بر خانوارها وارد کرده است. حمیدرضا گودرزی، نماینده مجلس، در ۶ آبان ۱۴۰۴ گفت: «با وجود واردات ۱.۵ میلیون تن برنج، قیمت به ۳۰۰ هزار تومان رسیده و گوشت و مرغ از سفره بسیاری حذف شده است.» این وضعیت، امنیت غذایی کشور را تهدید میکند و نیاز به اقدام فوری دارد.
