ریزش مو یکی از مشکلات شایع در میان مردان و زنان است که تأثیر زیادی بر اعتماد به نفس و کیفیت زندگی دارد. درمان‌های رایج مانند ماینوکسیدیل، فیناستراید یا کاشت مو، هرچند تا حدودی مؤثرند، اما محدودیت‌هایی از نظر اثربخشی، عوارض جانبی و هزینه دارند. اکنون پژوهش تازه‌ای از دانشگاه ملی تایوان (National Taiwan University – NTU) مسیر جدیدی را معرفی کرده است. محققان در این مطالعه موفق به تولید سرمی شدند که توانست در آزمایش روی موش‌ها، تنها طی ۲۰ روز باعث رشد مجدد مو شود.
یافته‌های پژوهش
پژوهشگران دانشگاه ملی تایوان دریافتند که تحریک کنترل‌شده پوست می‌تواند سلول‌های بنیادی فولیکول مو را فعال کند. در این فرآیند، سلول‌های ایمنی به نام ماکروفاژها وارد بافت چربی زیر پوست می‌شوند و باعث می‌گردند سلول‌های چربی (آدیپوسیت‌ها) اسیدهای چرب خاصی را آزاد کنند. این اسیدها سپس به سلول‌های بنیادی فولیکول مو منتقل شده و رشد مو را آغاز می‌کنند. در میان این ترکیبات، اسیدهای چرب تک‌غیراشباع به‌ویژه اولئیک اسید و پالمیتولئیک اسید نقش کلیدی دارند و می‌توانند بدون نیاز به آسیب به پوست، فرایند رشد مو را تحریک کنند.
مکانیزم عمل
مکانیزم کشف‌شده شامل چند مرحله کلیدی است. نخست، تحریک یا التهاب کنترل‌شده پوست سبب ورود ماکروفاژها به ناحیه زیرپوستی میشود. این ماکروفاژها فرایند لیپولیز (تجزیه چربی) را در سلول‌های چربی آغاز کرده و موجب آزادسازی اسیدهای چرب تک‌غیراشباع می‌شوند. این ترکیبات توسط سلول‌های بنیادی فولیکول مو جذب شده و از طریق پروتئینی به نام CD36 به درون سلول منتقل می‌شوند. سپس مسیر متابولیکی PGC-1α فعال شده و باعث افزایش فعالیت میتوکندری و تولید انرژی می‌گردد. در نتیجه فولیکول‌های مو از حالت غیرفعال (تلوژن) به فاز رشد (آناژن) وارد می‌شوند.
نتایج آزمایش روی حیوانات
در آزمایش‌های انجام‌شده روی موش‌ها، ابتدا از ماده‌ای به نام سدیم دودسیل سولفات (SDS) برای ایجاد التهاب کنترل‌شده در پوست استفاده شد. این تحریک باعث رشد مو در حدود ۱۰ روز شد. سپس پژوهشگران تلاش کردند بدون آسیب پوستی، همان تأثیر را ایجاد کنند. آن‌ها سرمی حاوی اسیدهای چرب تک‌غیراشباع را به پوست موش‌ها مالیدند و مشاهده کردند که رشد مو طی ۲۰ روز اتفاق افتاد. این نتایج نشان داد که حتی بدون التهاب یا آسیب، می‌توان از طریق ترکیبات خاص چربی، رشد مو را تحریک کرد. همچنین آزمایش‌ها نشان دادند که اگر مسیر ارتباطی بین ماکروفاژها، سلول‌های چربی و فولیکول مو قطع شود، رشد مو نیز متوقف خواهد شد.
اهمیت علمی این کشف
این پژوهش از چند جهت اهمیت دارد. نخست آن‌که برای اولین بار مسیر زیستی جدیدی برای فعال‌سازی فولیکول‌های مو شناسایی شده است؛ مسیری که به‌جای اثرگذاری بر هورمون‌ها یا عروق خونی، مستقیماً سلول‌های بنیادی را فعال می‌کند. دوم، ترکیبات استفاده‌شده طبیعی و ایمن هستند، زیرا اسیدهای چرب تک‌غیراشباع مانند اولئیک اسید در بدن انسان و در بسیاری از روغن‌های گیاهی وجود دارند. این ویژگی احتمالاً باعث میشود درمان نهایی کم‌عارضه‌تر و قابل‌قبول‌تر از داروهای شیمیایی باشد. در نهایت، این روش می‌تواند در آینده جایگزینی ساده‌تر، ارزان‌تر و مؤثرتر برای درمان ریزش مو باشد.
محدودیت‌ها و چالش‌ها
اگرچه نتایج در مدل حیوانی بسیار امیدبخش است، اما هنوز تا کاربرد انسانی فاصله وجود دارد. ساختار پوست و فولیکول مو در انسان با موش تفاوت‌های قابل توجهی دارد. علاوه بر این، هنوز کارآزمایی انسانی برای این روش انجام نشده و تعیین دوز مناسب، نحوه مصرف و ایمنی استفاده در انسان نیازمند بررسی‌های دقیق‌تر است. همچنین نباید تصور شود که رشد مو در انسان نیز مانند موش در عرض ۲۰ روز اتفاق می‌افتد؛ ممکن است روند در انسان ماه‌ها زمان ببرد. بنابراین متخصصان تأکید دارند که هرگونه کاربرد این روش باید تنها پس از تأیید ایمنی و اثربخشی در مطالعات بالینی انجام شود.
مسیر آینده پژوهش
تیم تحقیقاتی دانشگاه ملی تایوان اعلام کرده است که قصد دارد وارد مرحله ثبت اختراع و انجام آزمایش‌های بالینی شود. گام‌های بعدی شامل تعیین دوز بهینه، انتخاب فرمولاسیون مناسب (ژل، لوسیون یا سرم موضعی)، بررسی جذب پوستی و آزمایش در انواع مختلف ریزش مو از جمله آلوپسی آندروژنتیک است. در صورت موفقیت، این محصول می‌تواند به‌عنوان یک درمان جدید و غیرتهاجمی برای ریزش مو وارد بازار شود.
نتیجه‌گیری
پژوهش اخیر دانشگاه ملی تایوان، دریچه‌ای تازه در علم درمان ریزش مو گشوده است. کشف نقش کلیدی اسیدهای چرب تک‌غیراشباع در فعال‌سازی سلول‌های بنیادی فولیکول مو، امید تازه‌ای برای میلیون‌ها نفر در سراسر جهان ایجاد کرده است. هرچند هنوز مراحل بالینی و تأیید ایمنی باقی مانده، اما مسیر علمی این پژوهش نویدبخش آینده‌ای است که در آن درمان ریزش مو با روش‌های طبیعی، ایمن و مؤثر ممکن خواهد شد.
