کاکاپو: طوطی چاق با ۴ کیلو وزن که تا ۱۰۰ سال عمر می‌کند و عاشق سر انسان‌هاست!

کاکاپو؛ غول سبز و بی‌پرواز نیوزیلند

کاکاپو (Strigops habroptilus) تنها طوطی بزرگ، بی‌پرواز و شب‌زی جهان است که بومی نیوزیلند محسوب می‌شود. نرها تا ۶۴ سانتی‌متر طول و ۴ کیلوگرم وزن دارند – سنگین‌ترین طوطی زنده (منبع: Department of Conservation New Zealand – Kākāpō Recovery Programme, ۲۰۲۵). چهره‌ای جغدمانند، پرهای سبز خزه‌ای با لکه‌های زرد و بویی شیرین و گیاهی دارند که دانشمندان آن را به «عطر ملایم گلخانه» تشبیه کرده‌اند (منبع: Journal of Avian Biology, ۲۰۱۹).

نام «کاکاپو» در زبان مائوری به معنای «طوطی شب» است؛ آن‌ها شب‌گردند، مسافت‌های طولانی پیاده‌روی می‌کنند و با بال‌های کوتاه‌شده از درخت بالا می‌روند. در مواجهه با خطر، منجمد می‌شوند و استتار کامل در جنگل ایجاد می‌کنند (منبع: IUCN Red List – Critically Endangered, به‌روزرسانی ۲۰۲۴).

سیستم جفت‌گیری عجیب: لکینگ و کاسه‌های عشق

کاکاپو تنها طوطی‌ای است که از رفتار لکینگ (lekking) استفاده می‌کند – نرها کاسه‌های کم‌عمق در زمین می‌سازند و تا ۸ ساعت در شب به مدت ۲–۳ ماه صدایی شبیه توبا (بوم) و زنگ بالا (چینگ) تولید می‌کنند که تا ۵ کیلومتر دورتر شنیده می‌شود (منبع: Kākāpō Recovery Sound Archive, ضبط‌شده با میکروفون‌های حساس).

تولیدمثل آن‌ها وابسته به درختان ریمو (Dacrydium cupressinum) است؛ هر ۲ تا ۴ سال یک‌بار که میوه‌های غنی از ویتامین D و کلسیم می‌دهد، ماده‌ها تخم‌گذاری می‌کنند (منبع: New Zealand Journal of Ecology, ۲۰۲۳).

ماجرای عشق کاکاپو به سر انسان‌ها!

در سال ۱۹۹۰، نویسنده معروف داگلاس آدامز (نویسنده راهنمای کهکشان) در کتاب Last Chance to See ماجرای خنده‌داری را روایت کرد: یک کاکاپو به نام سیروکو تلاش کرد با کلاه یک نگهبان جفت‌گیری کند!

«وقتی نگهبان کلاهش را روی زمین گذاشت، برگشت و دید کاکاپو در حال عشق‌بازی با آن است.»

سیروکو که به انسان‌ها علاقه خاصی داشت، حتی یک کلاه لاستیکی مخصوص جمع‌آوری اسپرم برایش طراحی شد تا در برنامه تلقیح مصنوعی استفاده شود (منبع: BBC Archives – Last Chance to See, ویدئو موجود در یوتیوب).

از میلیون‌ها به ۲۴۲: داستان نزدیک‌ترین انقراض

کاکاپوها ۶۰ میلیون سال بدون شکارچی در نیوزیلند زندگی کردند. اما:

• ۷۰۰ سال پیش: ورود پلی‌نزی‌ها و شکار برای غذا و پر.
• قرن ۱۹: ورود اروپایی‌ها، جنگل‌زدایی و شکارچیان وارداتی (موش، گربه، راسو).
• دهه ۱۹۷۰: تنها ۲۰۰ پرنده باقی مانده بود.

از سال ۱۹۸۹، برنامه Kākāpō Recovery تمام کاکاپوها را به سه جزیره بدون شکارچی (Whenua Hou, Anchor, Chalky) منتقل کرد. وضعیت فعلی (نوامبر ۲۰۲۵):

• ۲۴۲ کاکاپو زنده (۱۴۷ نر، ۹۵ ماده)
• ۷۵ جوجه در فصل ۲۰۲۴–۲۰۲۵ متولد شد
• تمام پرندگان میکروچیپ‌دار و ردیابی ماهواره‌ای (منبع: DOC Kākāpō Census 2025).

کاکاپو نماد موفقیت حفاظت است. از آستانه انقراض تا تولیدمثل پایدار، این طوطی چاق با بوی شیرین و عادات عجیب، یادآور اهمیت حذف شکارچیان مهاجم است. برنامه‌های تلقیح مصنوعی، تغذیه مکمل و ردیابی ۲۴ ساعته، آینده‌ای روشن‌تر برای این «جواهر سبز نیوزیلند» ترسیم کرده‌اند.