یک تغییر خاموش در الگوریتمهای یوتیوب کافی بود تا درآمد هزاران یوتیوبر ایرانی ظرف چند روز سقوط کند؛ تصمیمی که وابستگی شدید تولیدکنندگان محتوا به پلتفرمهای خارجی را دوباره به بحرانی جدی تبدیل کرده است.
به گزارش اقتصادنیوز، تغییری بهظاهر فنی در الگوریتمهای یوتیوب، به کابوسی واقعی برای تولیدکنندگان محتوای ایرانی تبدیل شده است. در روزهایی که یوتیوبرهای جهان خود را برای فصل طلایی تبلیغات و افزایش درآمد آماده میکردند، بسیاری از کانالهای ایرانی با سقوط ناگهانی و سنگین درآمد روبهرو شدند؛ سقوطی که در برخی موارد به ۸۰ درصد هم رسیده است.
بررسیها نشان میدهد الگوریتمهای جدید گوگل حالا با دقتی بیسابقه، کاربران داخل ایران را حتی پشت فیلترشکنها شناسایی میکنند. یکی از یوتیوبرها در لایوی گفته بود که قبلاً بهازای هر هزار بازدید حدود ۱۱ دلار درآمد داشته، اما حالا ویدیویی با ۴۰۰ هزار بازدید فقط ۴۰۰ دلار برایش آورده؛ عددی که عملاً معادله اقتصادی تولید محتوا را به هم زده است.
چرا اینبار فرار جواب نداد؟
برخلاف تصور عمومی، شناسایی کاربران ایرانی برای یوتیوب موضوع تازهای نیست. این پلتفرم سالهاست کاربران کشورهای تحت تحریم را رصد میکند، اما تفاوت امروز در دقت و عمق شناسایی است.
گوگل با تکیه بر دادههای عظیم مکانی، اطلاعات سیستمعامل اندروید، زبان دستگاه، منطقه زمانی و تحلیلهای هوش مصنوعی، حالا راحتتر از همیشه میتواند بفهمد کاربر واقعاً کجاست؛ حتی اگر VPN روشن باشد.
از طرف دیگر، بسیاری از فیلترشکنها از IPهای دیتاسنتری استفاده میکنند که برای الگوریتمهای گوگل مثل چراغ قرمز عمل میکند. در بعضی موارد هم نشت اطلاعات، لوکیشن ذخیرهشده یا حتی شماره تلفن، کار شناسایی را کامل میکند. نتیجه؟ دایره یوتیوبرهای آسیبدیده هر روز بزرگتر میشود.
یک تصمیم آنطرف دنیا، یک بحران اینطرف
واقعیت تلخ اینجاست که معیشت بخش بزرگی از تولیدکنندگان محتوای ایرانی، به پلتفرمهایی گره خورده که نه تعهدی به اقتصاد ایران دارند و نه محدودیتهایش را دور میزنند.
یوتیوب و اینستاگرام به ویترین اصلی آموزش، سرگرمی و رسانه ایرانی تبدیل شدهاند، اما با هر تغییر سیاست در سیلیکونولی، هزاران نفر در ایران دچار شوک مالی میشوند.
حمایت داخلی؛ روی کاغذ جلوتر از اجرا
در خرداد ۱۴۰۴ سند «تسهیم درآمد محتوا» ابلاغ شد. سندی که قرار بود بخشی از درآمد ترافیک به تولیدکنندگان بازگردد. اما با وجود تعیین وظایف مشخص برای نهادهایی مثل مرکز ملی فضای مجازی و وزارت ارتباطات، هنوز خبری از اجرای عملی و شفاف آن نیست.
نه نظام رتبهبندی محتوا نهایی شده، نه سازوکار پرداخت بهطور رسمی اعلام شده؛ و این یعنی تولیدکننده همچنان بیپشتوانه مانده است.
ماجرای افت درآمد یوتیوبرهای ایرانی، فقط خبری تکنولوژیک نیست. هشداری جدی درباره وابستگی خطرناک اقتصاد محتوا به پلتفرمهای خارجی است. تا زمانی که زیرساخت داخلی قابل اعتماد، رقابتی و درآمدزا شکل نگیرد، هر آپدیت الگوریتمی میتواند یک صنعت نوپا را به لبه پرتگاه ببرد.
