ماجرای «سیم‌کارت سفید» در روزهای اخیر دوباره به یکی از موضوعات داغ فضای مجازی تبدیل شده است. قابلیت جدید شبکه اجتماعی ایکس که کشور محل اتصال کاربران را نمایش می‌دهد، باعث شد بسیاری از چهره‌های سیاسی، رسانه‌ای و حتی منتقدان فیلترینگ که از اینترنت بدون محدودیت استفاده می‌کردند، شناسایی شوند. همین اتفاق بحث‌های گسترده‌ای را درباره تبعیض در دسترسی به اینترنت و نحوه واگذاری این دسترسی ویژه ایجاد کرده است.
سیم‌کارت سفید چیست؟
سیم‌کارت سفید یا اینترنت بدون فیلتر نوعی دسترسی ویژه به اینترنت است که در آن هیچ‌گونه محدودیتی اعمال نمی‌شود و کاربران می‌توانند بدون نیاز به فیلترشکن به تمام سرویس‌ها و شبکه‌های اجتماعی جهانی دسترسی داشته باشند. این نوع دسترسی در دوره دولت حسن روحانی و با هدف جلوگیری از اختلال در فعالیت رسانه‌ها ایجاد شد و به‌تدریج به «اینترنت خبرنگاری» شهرت یافت. وزارت ارتباطات دولت وقت که با فیلترینگ مخالف بود، تلاش کرد رسانه‌ها و برخی فعالان حوزه خبر از پیامدهای فیلترینگ مصون بمانند.
پس از سال ۱۴۰۱ نیز سهمیه‌های بیشتری برای رسانه‌ها در نظر گرفته شد و در بسیاری از روزنامه‌ها، اینترنت ثابت نیز بدون فیلتر ارائه شد. طبق تحلیل عباس عبدی، این اقدام نه یک امتیاز ویژه، بلکه معاف‌کردن بخشی از جامعه از محدودیتی بود که اصولاً نباید شامل کسی می‌شد.
از کجا بفهمیم چه کسی اینترنت سفید دارد؟
قابلیت جدید ایکس که کشور محل اتصال کاربران را نمایش می‌دهد، عملاً تشخیص بهره‌مندان از اینترنت بدون فیلتر را آسان کرده است. از آنجا که اغلب کاربران ایرانی با فیلترشکن به این شبکه وارد می‌شوند، اگر لوکیشن یک حساب «ایران» ثبت شده باشد، به احتمال بسیار زیاد فرد بدون فیلتر وارد شده و از سیم‌کارت سفید استفاده می‌کند. همین ویژگی باعث شده تصاویر بسیاری از حساب‌های سیاسی، رسانه‌ای و عمومی منتشر شود که نشان می‌دهد آنها برخلاف کاربران عادی، بدون محدودیت در فضای مجازی فعالیت می‌کنند.
سیم‌کارت سفید در اختیار چه کسانی قرار دارد؟
اینترنت سفید در ابتدا عمدتاً در اختیار روزنامه‌نگاران، مدیران رسانه‌ها و برخی مجموعه‌های خبری قرار گرفت تا فعالیت حرفه‌ای آنها در شرایط فیلترینگ دچار اختلال نشود. با گذشت زمان، برخی مسئولان دولتی، چهره‌های سیاسی و افراد دارای موقعیت‌های رسمی نیز به فهرست دریافت‌کنندگان این دسترسی اضافه شدند. طبق گفته‌ها، دولت وقت در تلاش بود اقشاری را که فعالیتشان وابسته به ارتباط آزاد با جهان است، از فیلترینگ مصون کند.
با این حال، در روزهای اخیر مشخص شده است که برخی از منتقدان اینترنت طبقاتی نیز خود از همین دسترسی بهره‌مند بوده‌اند؛ مسئله‌ای که موج تازه‌ای از اعتراض و مطالبه‌گری را در فضای عمومی ایجاد کرده است.
